Чаму і колькі патрэбна спаць вучням і настаўнікам?
У 2019 годзе 2 прафесары Масачусацкага інстытуту тэхналогій (MIT) выявілі моцную ўзаемасувязь паміж якасцю сну студэнтаў і іх адзнакамі. Чым менш студэнты спалі на працягу семестру, тым ніжэйшыя адзнакі яны атрымоўвалі.
Можа падацца, што нічога дзіўнага тут няма і студэнты проста атрымоўваюць лепшыя адзнакі, калі яны не адчуваюць стому. Але ж сапраўднае тлумачэнне гэтаму нашмат больш цікавае і шматграннае.
Якасны сон не толькі надае сілы вучыцца і працаваць на працягу дня. Сон павышае саму здольнасць чалавека да навучання, спрыяе больш якаснаму запамінанню інфармацыі і робіць нас больш крэатыўнымі. Калі скласці разам усе спрыяльныя моманты, якія дарыць нам сон, можна без сумнення сказаць, што якасны сон робіць нас разумнейшымі.
Як сон уплывае на памяць?
Дзеля таго каб зразумець, якім чынам сон уплывае на здольнасць чалавека вучыцца неабходна ўзгадаць, як увогуле працуе памяць.
Спачатку інфармацыя ў выглядзе гукавых, візуальных ці іншых стымулаў праз “фільтр” увагі трапляе ў працоўную памяць.
Працоўная памяць выконвае функцыю сваеасаблівага працоўнага стала, у межах якога мы можам актыўна працаваць з інфармацыяй.
Як і сапраўдны працоўны стол, працоўная памяць мае абмежаваны аб’ём і з’яўляецца тэрміновым сховішчам.
Дзеля таго каб захаваць веды і ўспаміны на больш доўгі час, іх неабходна перамясціць у больш надзейная сховішча – доўгатэрміновую памяць, дзе інфармацыя можа захоўвацца бясконца доўга.
Сон у значнай меры ўплывае на кожны з гэтых працэсаў: здольнасць трымаць увагу, магчымасць захоўваць інфармацыю ў працоўнай памяці і на працэс яе перамяшчэння ў доўгатэрміновую памяць.
У кнізе “Навошта мы спім?” прафесар неўралогіі і псіхалогіі Каліфарнійскага ўніверсітэта ў Бёрклі Мэтью Уокер, які займаецца вывучэннем сну, распавядае, якім чынам сон і навучанне ўзаемазвязаны. Каб навучанне было найбольш эффектыўным неабходны якасны сон як перад, так і пасля навучання.
Такім чынам сон аднаўляе магчымасць мозгу захоўваць інфармацыю ў працоўнай памяці і паляпшае памяць. Добры сон перад урокамі неабходны, каб даць магчымасць мозгу назапашваць і аналізаваць новы матэрыял.
Сон пасля навучання
Сон таксама ідзе на карысць памяці пасля навучання. Успаміны і новыя веды перамяшчаюцца з працоўнай памяці ў доўгатэрміновую і замацоўваюцца там у ходзе кансалідацыі. Гэты працэс – сваеасаблівая кнопка “захаваць”, якую неабходна націснуць, каб не згубіць новыя файлы. Сон запускае працэс кансалідацыі і дазваляе мозгу бясконца доўга захоўваць інфармацыю.
Гэта было даказана у 1924 годзе, калі 2 нямецкіх даследвацеля Джон Джэнкінс і Карл Даленбах папрасілі 2 группы валанцёраў вывучыць спіс фактаў. Першая група вучыла факты раніцай, а другая ўвечары. Першая група вучыла факты раніцай, а другая ўвечары. Праз 8 гадзін кожная група праходзіла тэст па вывучаным матэрыяле. Першая група не мела магчымасці паспаць да тэсту, другая ж група мела звычайны начны сон.
Таксама можа быць карысным пераглядзець план праверачных работ і па магчымасці пазбягаць вялікіх аб’ёмаў матэрыяла ў межах адной праверачнай. Гэта не толькі падаруе вучням некалькі дадатковых гадзін сну, але і з’яўляецца больш эфектыўнай стратэгіяй навучання з пункту гледжання кагнітыўнай псіхалогіі. (Да гэтатага пытання мы абавязкова звернемся ў наступны раз).
Сон і этычнасць настаўніка
Што датычыцца працы настаўніка, якасны сон дазваляе не толькі працаваць больш эфектыўна і крэатыўна, ад якасці сну залежыць на колькі этычныя і сумленныя рашэнні будзе прымаць настаўнік.
Крыстафер Барнс, даследчык з бізнес-школы ў Вашынгтоне высветліў, што чым менш спіць чалавек, тым вышэй верагоднасць таго, што ён здейсніць несумленны ўчынак.
Прычына гэтаму - “выключэнне” пры недахопе сну лобнай долі мозга, якая адказвае за кіраванне эмацыйнымі імпульсамі і самакіраванне. У выніку чалавек, які не спаў дастаткова, часцей будзе дзейнічаць імпульсіўна, пад уплывам эмоцый.
Падобныя даследванні праводзіліся ў асноўным з людзьмі, занятымі ў бізнэсе, суддзямі і лекарамі, але можна ўявіць сабе, якія натсупствы можа мець такі эфект у працы настаўніка.
Як і ў выпадку з памяццю, нават вельмі кароткі сон здольны падняць якасць вашай працы на іншы ўзровень. У сярэдзіне 1990-х NASA пачало актыўна вывучаць уздзеянне сна на іх супрацоўнікаў.
Высветлілася, што сон на працягу прыкладна 26 хвілінаў у сярэдзіне працоўнага дня на 34% паляпшае якасць выканання задачы. Таксама супрацоўнікі, якія бралі перпынак на сон адчувалі сябе на 50% больш актыўнымі.
На падставе адкрыццяў, зробленых у галіне навукі пра сон, найбольш паспяховыя кампаніі свету, такія як Google і Nike, не толькі ўвялі больш гібкі графік працы, але і дазволілі сваім супрацоўнікам рабіць перпынкі на сон на рабоце.
Магчыма калі-небудзь такое стаўленне да сну з’явіцца і ў навучальных установах.
Колькі варта спаць вучням і настаўнікам?
Мы пагутарылі пра некоторыя з прычынаў, чаму варта рабіць якасны сон сваім прыарытэтам у акадэмічным асяроддзі. Але ж колькі неабходна спаць дзецям, падлеткам і дарослым, каб навучанне было максімальна прадуктыўным?
Даросламу чалавеку дзеля добрага самаадчування неабходна атрымоўваць
не менш за 7-9 гадзін сну кожную ноч. Некаторыя людзі сцвярджаюць, што яны навучылі сябе спаць па 5-6 і нават 4 гадзіны і адчуваюць сябе выдатна.
Нажаль, гэта не так. Чалавек з недахопам сну, які ўпэўнены, што яго мозг працуе выдатна, ня надта адрозніваецца ад пьянага, які сцвярждае, што можа сесці за руль аўтамабіля.
Пераходны ўзрост каардынальным вобразам зрушвае цыркадныя рытмы падлеткаў. Цыркадныя рытмы – гэта біялагічны гадзіннік, які кажа чалавеку калі ісці спаць, а калі прачынацца. Даросламу цыркадныя рытмы скажуць ісці спаць каля 10-11 гадзін вечара, у той час як падлетку яны дадуць сігнал да адпачынку
на 1-3 гадзіны пазней.
Гэта варта ўлічваць як настаўнікам сярэдняй і стрэшай школы, так і бацькам.